„Spotkanie z prawdziwym cyborgiem było oszałamiające” – mówi reżyser filmu

Przez ostatnie 20 lat samozwańczy „artysta cyborg” Neil Harbisson wywoływał debaty swoim „eyeborgiem” – chirurgicznie przymocowaną anteną.

Harbisson, który dorastał w Barcelonie, jest daltonistą. Urodził się z rzadką chorobą, achromatopsją, która dotyka jedną na 33 000 osób.

Oznacza to, że widzi w tym, co nazywa „skalą szarości” – wyłącznie czerń, biel i odcienie szarości.

Jednak w 2004 roku zdecydował się na operację, która odmieniła jego życie i zmysły. Polegała ona na przymocowaniu do tyłu głowy anteny, która przetwarza fale świetlne na dźwięki.

Kiedy reżyser filmowy Carey Born natknął się na Harbissona, został on wpisany do Księgi Rekordów Guinnessa jako „pierwszy oficjalnie uznany „cyborg”” była „oszołomiona i zdumiona”.

Jej następnym krokiem było spotkanie się z nim i nakręcenie o nim filmu – Cyborg: Dokument.

Analizuje sposób, w jaki radzi sobie w życiu, a także skutki i implikacje jego nietypowego zabiegu chirurgicznego.

„Powodem, dla którego to zrobił, nie było zastąpienie poczucia, którego mu brakowało – chodziło o stworzenie wzmocnienia” – mówi Born w wywiadzie dla BBC.

„To był naprawdę główny haczyk, który wydał mi się fascynujący”.

Będąc studentem, Harbisson poznał Adama Montandona, specjalistę od cybernetyki na Uniwersytecie w Plymouth, który umożliwił mu „usłyszenie” kolorów za pomocą słuchawek, kamery internetowej i laptopa, przekształcając fale świetlne w dźwięki.

Harbisson skorzystał z tego doświadczenia, ale chciał czegoś więcej i połączyć tę technologię ze swoim ciałem – coś, czego hiszpańskie komisje bioetyczne wielokrotnie odrzucały.

W końcu przekonał anonimowych lekarzy, by poddali go operacji, podczas której usunęli część tylnej części czaszki, tak aby można było wszczepić anteny, a następnie zarosnąć je kością.

Harbisson, który opisuje siebie jako „artystę cyborga”, powiedział: „Nie czuję, że korzystam z technologii, czuję, że jestem technologią”.

Termin cyborg odnosi się do istoty łączącej w sobie elementy człowieka i maszyny, co daje jej rozszerzone zdolności.

Cyborgi stały się już elementem kultury popularnej i science fiction, pojawiając się w serialach telewizyjnych, takich jak Doctor Who, The Six Million Dollar Man i The Bionic Woman, a także w filmach, takich jak Terminator i Robocop.

Chip z tyłu głowy Harbissona pozwala mu słyszeć kolory nie przez uszy, ale przez kość czaszki. Łączy się również z pobliskimi urządzeniami, a także z internetem.

Jego partner, Moon Ribas, mówi w filmie: „On jest odważny, lubi robić rzeczy inaczej”, podczas gdy jego czułki „pozwalają mi rozszerzyć moje postrzeganie rzeczywistości”.

Harbisson opowiada w filmie, że po operacji przez pięć tygodni cierpiał na bóle głowy, a przyzwyczajenie się do czułek zajęło mu około pięciu miesięcy.

Born mówi, że po zabiegu poczuł „depresję, bo było tak samo, jak w latach 60. i 70., gdy wykonywano trepanację (zabieg chirurgiczny polegający na wywierceniu otworu w czaszce).

„Ludzie mieli naprawdę duże skutki uboczne – on też je miał”.

Przyznaje, że nie była pewna, czego się spodziewać, gdy się poznali, ale odkryła, że ​​„Neil i Moon okazali się bardzo sympatycznymi ludźmi… Pomyślałam, że w przystępny sposób podejdą do tematu”.

Film pokazuje, jak ludzie reagują na jego pytania o wygląd, a także jak tworzy dzieła sztuki na podstawie swojego postrzegania kolorów.

Jednak życie po operacji nie było proste — film ujawnia również, że mężczyzna otrzymywał groźby śmierci od osób, którym nie podobały się modyfikacje, jakich dokonał w swoim ciele.

Harbisson porusza ten temat w filmie.

„Przez wiele lat otrzymywaliśmy różnego rodzaju groźby śmierci od ludzi, którzy naprawdę nienawidzą tego, co robimy, bo uważają, że jest to sprzeczne z naturą lub sprzeczne z Bogiem” – mówi.

„Więc uważają, że powinniśmy zostać zatrzymani”.

Groźby skłoniły parę do przeniesienia domu w nowe miejsce, którego dokładna lokalizacja była pilnie strzeżoną tajemnicą.

Born mówi: „To taka szkoda… to bardzo łagodni ludzie”.

Dodaje jednak, że jej film może być przestrogą w kwestii powiększania ciała.

Credo Harbissona, obejmujące także jego własne interesy biznesowe, brzmi: „Zaprojektuj siebie”.

Born chce jednak, aby ludzie zaczęli myśleć o „bezpieczeństwie i potencjale hakerskim, jaki to wszystko może spowodować”.

„Istnieje problem bezpieczeństwa w kontekście tego, kto to robi, w jakich okolicznościach to robi i jakie są możliwe wyniki lub konsekwencje?” dodaje.

Badanie przeprowadzone w 2022 r. przez amerykański think tank Pew Research Centrepoświęcone sztucznej inteligencji i doskonaleniu człowieka, sugeruje, że społeczeństwo USA może mieć pewne wątpliwości.

Ankietowani „ogólnie rzecz biorąc byli bardziej podekscytowani niż zaniepokojeni ideą potencjalnych zmian w ludzkich zdolnościach”.

Wielu jednak było „wahających się lub niezdecydowanych” co do zalet interwencji biomedycznych mających na celu „zmianę zdolności poznawczych lub poprawę zdrowia człowieka”.

Film podkreśla również, że trzy lata wcześniej prezenter BBC News Stephen Sackur zwrócił uwagę na potencjalne wątpliwości etyczne związane z powiększaniem ciała.

Rzucił wyzwanie Harbissonowi podczas wywiadu na szwajcarskiej konferencji debat, Sympozjum w Sankt Gallen.

„Jest wiele powodów, dla których jest to niepokojące i alarmujące… nie w ostatniej kolejności dlatego, że nazywacie siebie transgatunkowymi, a nabywacie zdolności wykraczających poza możliwości innych ludzi” – powiedział.

Zapytał również, czy ulepszenia są „dostępne jedynie dla tych, którzy mają środki, by podjąć się tego rodzaju działań, co mogłoby doprowadzić do stworzenia jakiegoś supergatunku”.

Harbisson powiedział jednak, że jego non-profitowa fundacja Cyborg Foundation stara się, aby takie ulepszenia były „tak dostępne, jak to tylko możliwe”.

„Stworzenie nowego zmysłu nie jest kosztowne, ale wyposażamy maszyny w wszystkie te zmysły” – dodał, np. samochody czy suszarki do rąk.

„Możesz po prostu dodać je do swojego ciała – to tylko ludzie, którzy chcą rozszerzyć swoją percepcję”.

Artystka zajmująca się modyfikacjami ciała, Jenova Rain, współpracowała z Harbissonem w 2018 roku podczas Manchester Science Festival i uważa jego prace za „niesamowite i bardzo ważne”.

„Przesuwa granice tego, co próbujemy osiągnąć jako gatunek” – mówi BBC.

„Myślę, że potrzebujemy więcej ludzi, którzy byliby tak odważni i śmiałi jak on”.

Jej praca polega również na łączeniu technologii z ludzkim ciałem – wszczepia ludziom mikroczipy w dłonie, wykonując około 100 zabiegów rocznie.

Mikroprocesor otwierałby na przykład drzwi, podobnie jak elektroniczny klucz do samochodu.

„Głównie myśleliśmy o tym, aby ułatwić dostęp osobom niepełnosprawnym lub mającym problemy z poruszaniem się i zręcznością, które mają trudności z używaniem kluczy” – mówi BBC.

Dani Clode, projektantka rozszerzeń w laboratorium neuroplastyczności Uniwersytetu Cambridge, uważa Harbisson za „fascynującą”, ale mówi, że ona i jej koledzy wciąż zastanawiają się, czy rozszerzona wiedza to „dobra rzecz, czy zła”?

„Dobieram słowa ostrożnie, ponieważ jest to ekscytujący i interesujący obszar. Chcemy się tylko upewnić, że odbywa się to bezpiecznie” – mówi BBC.

Jej praca polega m.in. na stworzeniu dodatkowego, wyjmowanego kciuka oraz ramienia z macką.

Clode demonstruje działanie kciuka, który jest obsługiwany za pomocą podkładki uciskowej umieszczonej pod dużym palcem u nogi użytkownika.

„Ja tworzę urządzenia, a laboratorium używa ich, aby zrozumieć funkcjonowanie mózgu przyszłości” – wyjaśnia, dodając, że badają wpływ, jaki na mózg ma udoskonalenie ciała.

„Po pięciu dniach treningu z tym urządzeniem dowiedzieliśmy się, że możemy wpływać na mózg” – mówi.

„Zmieniliśmy w sposób zasadniczy sposób, w jaki używali ręki przez cały tydzień, co następnie odbiło się na ich mózgu”.

Born dodaje na koniec nutę przestrogi.

„Cybernetyka będzie istnieć, już istnieje” – mówi.

„Myślę, że politycy i organy regulacyjne, czy też inne części rządu, często działają bardzo powoli, a technologia na to nie pozwala.

„Technologia przyspiesza tak szybko, ale my brniemy dalej”.

Martwi się, kto ostatecznie będzie miał klucze do technologii cybernetycznej.

„Jeśli wszystko znajduje się w rękach kilku konkretnych osób lub kilku bardzo elitarnych, bardzo bogatych i wpływowych organizacji, nie jest to proces demokratyczny i wpłynie to na nas wszystkich.

„Więc po prostu ostrzegam ludzi w miły, przystępny sposób”.

Cyborg: A Documentary trafi do kin w Wielkiej Brytanii 20 września.